11/11/2023
🌸 Men, yếu tố làm lên đặc trưng của rượu :
🍀Người Việt cổ đã có truyền thống sử dụng rượu, như một lễ vật quan trọng nhất trong việc tế lễ trời đất, tổ tiên và các nghi lễ khác, để tỏ lòng thành. Với truyền thống văn hóa đó, thứ để làm ra rượu, men rượu truyền thống đã tồn tại và rất phổ biến ở mọi nơi, mọi vùng miền của người Việt. Ở bất kỳ đâu, nơi làng quê Việt đều có nghề làm men truyền thống để nấu rượu. Công đoạn này là một trong những công đoạn quan trọng nhất trong quá trình làm rượu truyền thống, nó quyết định đến mùi, vị và tạo lên độ của rượu. Trải qua thời gian, một số vùng quê Việt hình thành lên những loại men nấu rượu, đặc biệt là men được làm từ các vị “thuốc bắc”. Và cùng với kinh nghiệm được đúc kết, về cách ủ lên men rượu, kỹ thuật chưng cất, đã làm lên những loại rượu thủ công vừa đảm bảo chất lượng vừa thơm ngon nức tiếng danh truyền.
🍀Trong dòng chảy văn hóa đó, men lá là trong những loại men cổ truyền còn giữ được nhiều nét cổ xưa và nguyên thủy. Người làm men lá, thường phải trực tiếp tự vào rừng, tìm và thu hái cẩn thận, những loại cây rừng làm nguyên liệu cho mẻ men lá của mình. Để nhận biết những loại cây tự nhiên mọc trong rừng già, giữa hàng nghìn, hạng vạn các loại cây khác nhau. Họ phải được “truyền nghề” trực tiếp, trong những chuyến đi rừng dài ngày này. Hầu hết đều không có tên gọi, chỉ nhận biết qua thân, lá, hoa hoặc quả. Đồng thời, phải biết thời điểm, cách thu hái, cách chế biến, đặc tính và công dụng của từng loại. Đó thường là những thảo dược quý hiếm, tự nhiên được thu hái tươi. Được chế biến và phối trộn với nhau theo công thức, bí quyết truyền từ đời này qua đời khác.
🍀Men lá được làm chủ yếu từ lá, vỏ, thân và rễ của những thảo mộc của rừng già. Trong đó, sẽ có một “cây men chính”, đây là một loại thảo mộc mà vỏ và rễ chứa chủng vi sinh vật tồn tại tự nhiên ngoài thiên nhiên, thứ vi sinh vật đóng góp quá trình lên men tinh bột và chuyển hóa thành rượu.
🍀Ngoài ra, để tạo mùi, vị của rượu được nấu, thành phần men lá được bổ xung thêm, các loại thảo dược có mùi thơm và vị khác nhau. Đây còn được gọi là “cây men phụ”. Ở mỗi vùng, thậm chí mỗi người nấu rượu khác nhau, người dân sử dụng “cây men chính” và “cây men phụ” khác nhau. Số lượng cây men phụ tùy thuộc vào kinh nghiệm lưu truyền mà ra số lượng, tỷ lệ. Thường thì từ vài loại đến hàng chục loại thảo dược và dược liệu khác nhau. Điều này, tạo ra sự biến hóa kỳ ảo về mùi, vị của các loại rượu được nấu từ men lá. Tạo lên một “cộng đồng” trao đổi về kinh nghiệm làm rượu. Vào các buổi chợ phiên trên vùng cao, chúng ta hay bắt gặp những “hàng” rượu mời thử miễn phí. Một cuộc “thi đấu” trực tiếp giữa các “lò nấu rượu”, mà giám khảo là “khách mua”. Khách mua dễ dàng lựa chọn được loại rượu mà mình yêu thích. Cũng từ đó, các “lò rượu” đúc kết, chia sẻ kinh nghiệm vào các mẻ rượu tiếp theo. Một dòng chảy văn hóa âm thầm bất diệt!
🍀Trong thời đại ngày nay, với việc phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ. Hầu hết các lò rượu thường sử dụng những loại men đóng gói bán sẵn, chứ không tự làm men như trước đây. Số lượng những người có kinh nghiệm là men lá theo phương thức truyền thống đang giảm dần và già hóa. Do đó, việc này cần được nghiên cứu, bảo tồn và duy trì cho ngày nay, cũng như các thế hệ nối tiếp. Giúp nét văn hóa đậm chất cổ truyền này không bị mai một. Và được lưu giữ trong dòng chảy văn hóa tinh thần lâu đời trong đời sống người Việt.