28/04/2025
การจัดพิธีบวงสรวงตั้งศาล : ทำไม? ของถวายต้องมีทั้งเครื่องคาวและเครื่องหวานให้ครบ
🙏การตั้งศาลพระพรหม ศาลพระภูมิหรือศาลเจ้าที่ ถือเป็นพิธีกรรมไทยที่สำคัญสำหรับบ้านหรือสถานที่ใหม่ เพื่ออัญเชิญสิ่งศักดิ์สิทธิ์มาคุ้มครองและเสริมสิริมงคลแก่ผู้อยู่อาศัย พิธีนี้นอกจากการเลือกวันฤกษ์ดีและการนิมนต์พราหมณ์ผู้เชี่ยวชาญมาประกอบพิธีแล้ว การจัดเตรียมของถวายก็มีความสำคัญไม่แพ้กัน โดยเฉพาะประเด็นเรื่องการจัดเครื่องบวงสรวงให้ครบถ้วนทั้งอาหารคาวและอาหารหวานทั้งนี้หลายคนอาจเข้าใจผิดว่าถวายเฉพาะผลไม้หรือขนมหวานก็เพียงพอ แต่ตามธรรมเนียมมงคลที่ถูกต้อง ของถวายควรมีครบทั้งเครื่องคาวและเครื่องหวาน พร้อมด้วยผลไม้มงคลและเครื่องดื่ม เพื่อความสมบูรณ์ของพิธีและความเป็นสิริมงคลสมปรารถนา
🙏ความสำคัญของการมีเครื่องคาวและเครื่องหวานครบถ้วน
การถวายเครื่องคาวและเครื่องหวานอย่างครบถ้วนเปรียบเสมือนการจัดสำรับอาหารต้อนรับเทพยดาหรือดวงวิญญาณผู้คุ้มครองอย่างเต็มที่ การมีแต่อาหารหวานหรือผลไม้เพียงอย่างเดียวอาจถือเป็นการจัดของถวายที่ไม่ครบส่วน ในขณะที่ตามความเชื่อโบราณนั้น การจัดเครื่องบวงสรวงให้หลากหลายทั้งคาวและหวานสื่อถึงความเคารพอย่างสูงและความพร้อมพรั่งที่จะมอบสิ่งดีที่สุดให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ นอกจากนี้การมีอาหารหลากหลายประเภทบนโต๊ะบวงสรวงยังมีความหมายถึงความอุดมสมบูรณ์และโชคลาภที่ผู้ตั้งศาลปรารถนาจะได้รับกลับมา ดังนั้นผู้รู้และพราหมณ์ผู้ประกอบพิธีจึงมักเน้นย้ำว่าของถวายในการตั้งศาลต้องครบทั้งของคาวและของหวานตามประเพณีที่ถูกต้อง เพื่อให้พิธีบวงสรวงศาลเกิดผลดีและเป็นมงคลอย่างแท้จริง
🙏เครื่องคาวที่ควรถวายในพิธีตั้งศาล
อาหารคาว (ของคาว) หมายถึงอาหารประเภทกับข้าวหรืออาหารหลักที่มีรสชาติไม่หวาน ซึ่งมักเป็นสัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์และการเลี้ยงดูเต็มที่ ในการตั้งศาลนิยมจัดเครื่องคาวที่ปรุงสุกใหม่และสะอาด เช่น:
• ข้าวสวยหรือข้าวสุกใหม่ – ข้าวสวยหุงสุกร้อน ๆ แสดงถึงความอิ่มหนำและความพร้อมในการต้อนรับเทพยดา
• กับข้าวประเภทแกงจืดหรือน้ำแกง – เช่น แกงต้มจืดหนึ่งถ้วย เพื่อสื่อถึงความราบรื่นและเย็นใจ
• เนื้อสัตว์ปรุงสุก – เช่น หมูต้มหรือไก่ต้ม ทั้งชิ้นหรือส่วนหัว ตามธรรมเนียมนิยมใช้ หัวหมู หรือ หัวไก่ ในบางพิธี เพื่อเสริมความเป็นสิริมงคลและความสมบูรณ์พูนสุข
• อาหารทะเลปรุงสุก – เช่น กุ้งนึ่ง ปูนึ่ง หรือปลาต้มสุก ซึ่งแสดงถึงความหลากหลายและโชคลาภจากธาตุน้ำ
รายการข้างต้นเป็นตัวอย่างเครื่องคาวมงคลที่นิยมใช้บวงสรวงตั้งศาล ตามข้อมูลแหล่งหนึ่งได้กล่าวไว้ว่าเครื่องคาวสำหรับไหว้ศาลพระภูมินิยมประกอบด้วย ข้าวสุก, แกงต้มจืด, และเนื้อสัตว์เช่น หมู ไก่ หรืออาหารทะเลอย่าง กุ้ง ปู ปลา ที่ปรุงสุกแล้ว ซึ่งล้วนเป็นอาหารที่ผ่านการปรุงอย่างดี สื่อถึงการถวายสิ่งที่ดีที่สุดแด่สิ่งศักดิ์สิทธิ์
🙏เครื่องหวานมงคลที่ควรถวาย
อาหารหวาน (ของหวาน) คือของถวายประเภทขนมหรือผลไม้รสหวาน ที่สื่อถึงความหวานชื่น ร่มเย็น และโชคลาภที่ดี ในพิธีตั้งศาลนิยมใช้ขนมไทยมงคลเป็นหลัก ซึ่งขนมไทยหลายชนิดมีชื่อและความหมายที่เป็นมงคล ตัวอย่างขนมหวานที่ควรถวาย ได้แก่:
• ทองหยิบ – ขนมไทยสีทองที่มีชื่อความหมายถึงการหยิบจับเงินทอง โชคลาภไม่ขาดมือ
• ทองหยอด – ขนมสีทองอีกชนิดที่หมายถึงทรัพย์สินเงินทองท่วมท้น ดุจการโปรยหยอดทองให้เต็มที่
• ฝอยทอง – ขนมเส้นสีทองที่สื่อถึงความรุ่งเรืองยืนยาว อายุยืนและสายใยความสัมพันธ์ที่ยาวนาน (นิยมใช้ในงานมงคลหลายประเภท)
• เม็ดขนุน – ขนมที่มีรูปร่างคล้ายเมล็ดขนุน สีเหลืองทอง หมายถึงการมีผู้ใหญ่สนับสนุน (คำว่า “ขนุน” พ้องเสียงกับ “หนุน” คือเกื้อหนุนช่วยเหลือ)
ขนมเหล่านี้ล้วนเป็นส่วนหนึ่งของ “ขนมตระกูลทอง” ซึ่งมีสีเหลืองทองอร่ามและชื่อเป็นสิริมงคล ตามธรรมเนียมนิยมใช้ขนมไทยที่ชื่อดีเหล่านี้เป็นเครื่องหวานถวายศาล เพื่อความรุ่งเรือง ตัวอย่างเช่น ทองหยิบ ทองหยอด ฝอยทอง เม็ดขนุน และขนมไทยอื่น ๆ ที่ชื่อความหมายดี นอกจากขนมไทยแล้ว บางบ้านอาจถวายของหวานอย่างอื่นเพิ่มเติม เช่น วุ้นมะพร้าว หรือขนมที่ทำจากนมเนย ตามความเหมาะสมของแต่ละครอบครัว
🙏ผลไม้มงคลและเครื่องดื่มที่นิยมใช้
นอกจากเครื่องคาวและของหวานแล้ว ผลไม้มงคล และเครื่องดื่มก็เป็นส่วนประกอบสำคัญของชุดบวงสรวงตั้งศาล ผลไม้ที่นิยมนำมาถวายมักเลือกที่มีความหมายดี หรือมีชื่อเป็นมงคล และมักจัดเป็นจำนวนคี่ (เช่น 5 ผลต่อชนิด) ตัวอย่างผลไม้มงคลที่พบได้บ่อยบนโต๊ะบวงสรวง ได้แก่:
• กล้วย – ด้วยชื่อพ้องกับคำว่า “กล้วยๆ” หมายถึงความราบรื่นง่ายดาย และผลกล้วยที่เป็นหวีมีจำนวนมาก สื่อถึงความอุดมสมบูรณ์เพิ่มพูน
• ส้ม – ผลไม้สีทองส้มที่คนไทยเชื้อสายจีนถือว่าเป็นสัญลักษณ์แห่งโชคลาภ ความเฮง และความมั่งมีศรีสุข
• สับปะรด – ชื่อคล้ายคำว่า “ทรัพย์” พูนทรัพย์ และตาเยอะ สื่อถึงการมีโชคมีลาภหลายทิศทาง มีผู้หลักผู้ใหญ่เมตตา
• แอปเปิล, แก้วมังกร, องุ่น – ผลไม้เหล่านี้มักถูกเลือกด้วยความหมายดี (เช่น องุ่นหมายถึงความเจริญรุ่งเรือง, แก้วมังกรสื่อถึงโชคดีและความแข็งแรง) และสีสันสวยงามเป็นมงคลแก่พิธี
ตามธรรมเนียมสามารถจัดผลไม้หลากหลายชนิดตามสะดวก แต่ควรหลีกเลี่ยงผลไม้ที่ชื่อไม่เป็นมงคล (รายละเอียดในหัวข้อข้อควรระวัง) ทั้งนี้ แหล่งข้อมูลบางแห่งแนะนำการจัดผลไม้ไหว้ศาลพระภูมิไว้ว่า ควรมีผลไม้หลายชนิด เช่น กล้วย, ส้ม, สับปะรด เป็นต้น โดยอาจแบ่งจัดเป็นชนิดละ 5 ผล ตามความเหมาะสมของผู้ถวาย
สำหรับเครื่องดื่มที่ใช้ในการถวาย ส่วนใหญ่เน้นเครื่องดื่มที่สุภาพและไม่มึนเมา เช่น น้ำเปล่า, น้ำชา, น้ำผลไม้ หรือเครื่องดื่มอัดลมหวาน ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง “น้ำแดง” (น้ำอัดลมสีแดง) ที่หลายบ้านนิยมถวายเนื่องจากสีแดงคล้ายเลือด สื่อถึงความศักดิ์สิทธิ์และพลังอำนาจ ตามความเชื่อเรื่องสีในวัฒนธรรมไทย บางบ้านอาจถวายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เล็กน้อย เช่น เหล้าขาว ตามธรรมเนียมความเชื่อของตน แต่ควรทำด้วยความระมัดระวังและความเคารพ
🙏ข้อแนะนำและข้อควรระวังในการจัดเครื่องบวงสรวงตั้งศาล
การเตรียมของถวายให้ครบถ้วนถูกต้องจะช่วยให้พิธีตั้งศาลเป็นไปอย่างราบรื่นและเกิดสิริมงคลสูงสุด ต่อไปนี้เป็นข้อแนะนำและข้อควรระวังที่ควรใส่ใจ:
• เตรียมของถวายให้ครบทุกประเภท: ควรมีทั้งของคาว ของหวาน ผลไม้ และเครื่องดื่มให้พร้อม อย่าถวายเฉพาะของหวานหรือผลไม้อย่างใดอย่างหนึ่งเท่านั้น เพราะจะถือว่าชุดบวงสรวงไม่ครบถ้วนตามธรรมเนียมมงคล การจัดของไหว้ไม่ครบอาจถูกมองว่าขาดความตั้งใจหรือไม่เคารพอย่างเต็มที่
• ใช้อาหารปรุงสุกและสะอาดเท่านั้น: ห้ามถวายอาหารดิบโดยเด็ดขาด ทุกเมนูควรผ่านการปรุงให้สุกเรียบร้อยเพื่อความเป็นระเบียบและถูกสุขลักษณะ ตามคำแนะนำระบุว่าอาหารที่จะนำมาไหว้ศาลพระภูมิต้องปรุงสุกเท่านั้น และไม่ควรถวายของดิบใด ๆ ทั้งสิ้น
• หลีกเลี่ยงของที่ชื่อไม่เป็นมงคล: คนไทยโบราณเชื่อว่าชื่อของผลไม้หรืออาหารบางชนิดอาจสื่อความหมายไม่ดี จึงไม่นิยมใช้บนโต๊ะบวงสรวง เช่น มังคุด (พ้องกับคำว่า “กุด” หมายถึงดวงไม่ดี) หรือ ระกำ (หมายถึงความทุกข์ระกำใจ) รวมถึงละมุด, น้อยหน่า, พุทรา และลางสาด เป็นต้น ซึ่งล้วนมีความหมายเชิงลบตามความเชื่อ ควรเลือกใช้เฉพาะอาหารและผลไม้ที่ชื่อเป็นมงคลหรือความหมายดี เพื่อความสบายใจและความเฮง
• จัดปริมาณและจำนวนอย่างเหมาะสม: ของถวายไม่จำเป็นต้องฟุ่มเฟือยเกินพอดี แต่ควรจัดให้เพียงพอและดูงามตา นิยมจัดจำนวนเป็นเลขมงคล เช่น 5 อย่างหรือ 7 อย่าง หากเป็นผลไม้ก็มักจัดเป็นจำนวน 5 ผลหรือ 9 ผลต่อชนิด ทั้งนี้เพื่อความเป็นสิริมงคลและความหมายแห่งความสมบูรณ์ (เลขคี่มักสื่อถึงความเจริญก้าวหน้าในวัฒนธรรมไทย)
• หลังพิธีสามารถนำของไหว้มาแบ่งปันได้: เมื่อพิธีบวงสรวงเสร็จสิ้น (โดยสังเกตได้หลังธูปไหม้หมดดอก) ผู้ทำพิธีมักกล่าวคำลาเพื่อขอรับของถวายกลับมา จากนั้นของถวายเหล่านี้สามารถนำมารับประทานหรือแบ่งปันให้ผู้อื่นต่อได้ ถือเป็นการรับพรและเสริมสิริมงคลให้กับชีวิตผู้ถวายเองด้วย การนำของไหว้มาแบ่งกันในครอบครัวหรือเพื่อนบ้านยังช่วยกระจายความเป็นมงคลและสร้างความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ตามคติความเชื่อไทย
🙏สรุป
พิธีตั้งศาลพระพรหม ศาลพระภูมิหรือศาลเจ้าที่ เป็นพิธีกรรมสำคัญที่ควรปฏิบัติอย่างถูกต้องครบถ้วน การจัดของถวายให้ครบทั้งเครื่องคาวและเครื่องหวาน (พร้อมผลไม้มงคลและเครื่องดื่ม) เป็นหัวใจหนึ่งของความถูกต้องนี้ ไม่เพียงแสดงถึงความเคารพและความศรัทธาอย่างเต็มที่ต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่อัญเชิญมา แต่ยังเชื่อว่าจะนำความเป็นสิริมงคล ความอุดมสมบูรณ์ และความร่มเย็นมาสู่บ้านเรือนเจ้าของสถานที่อีกด้วย ผู้ประกอบพิธีหรือผู้รู้ด้านพิธีกรรมไทยมักเน้นย้ำถึงการเตรียมเครื่องบวงสรวงให้ครบสมบูรณ์ตามธรรมเนียมโบราณ  ดังนั้นหากท่านกำลังจะจัดตั้งศาลใหม่หรือบวงสรวงศาลที่บ้าน อย่าลืมตรวจสอบรายการของถวายให้ครบทั้งของคาวและของหวานตามที่แนะนำไว้ เพื่อความเป็นมงคลสูงสุดแก่ตัวท่านเองและครอบครัว.
ผลิตและจำหน่าย ศาลพระภูมิ ศาลพระพร?
